Heb je ooit gehoord van Het Ideomotorische Effect? Het is een psychologisch fenomeen waarbij mensen onbewust spierbewegingen maken nadat ze deze bij anderen hebben waargenomen. Bijvoorbeeld: tijdens het televisiekijken leef je zó actief mee met je favoriete sporter dat je degene naast je per ongeluk een knal verkoopt. Automatisch schrift van paranormaal begaafden hoort ook in deze categorie thuis. Waarschijnlijk had Donald Trump, toen hij het woord ‘covfefe’ de wereld in tweette, te kampen met een aparte vorm van het ideomotorische effect.

The Butterfly Effect, ook wel Vlindereffect genoemd, is alweer iets bekender. In theorie betekent dit dat één enkele gebeurtenis grote effecten kan hebben op de gehele wereldstructuur. Wapperende vleugels van een vlinder in Venlo kunnen bijvoorbeeld een tornado op Vlieland veroorzaken. Simpelweg: kleine dingen kunnen grote veranderingen tot stand brengen. Wereldwijd zijn hier honderden boeken en films over verschenen, want dat alles wat je zegt, denkt en doet de loop van de geschiedenis kan beïnvloeden is natuurlijk een thema van jewelste.

Op het moment dat ik dit schrijf, is het Pinksterweekend 2017. Het weekend waarin Justin Bieber waarmaakte wat Jan Smeets zei toen de programmacommissie met de popster op de proppen kwam: ‘Fuck you, dit kan niet waar zijn’. Het siervuurwerk dat non-stop knalde kon niet verbloemen hoe tenenkrommend slecht en inspiratieloos zijn optreden was. Exit Justin: zijn optreden zorgde voor een langzaam leeglopend veld, omdat de festivalgangers richting Stage 4 gingen waar Ronnie Flex een optreden gaf dat zelfs notoire anti-dans types door de knieën kreeg. Het was ook het weekend waarin Londen het doelwit werd van een terroristische aanslag. Het weekend waarin het Duitse muziekfestival Rock am Ring plotseling werd afgebroken wegens terreurdreiging. Het weekend waarin twee 14-jarige meisjes uit de buurt van Utrecht werden vermoord. Het weekend waar de oorsprong lag van het After Eighties Effect.

In dat weekend kreeg ik een After Eight bij de koffie gepresenteerd. Ik wist niet eens dat dit nog bestond! In een klap vloog ik terug in de tijd, naar de jaren tachtig van vorige eeuw waar ik bij mijn oma wel eens zo’n chocolaatje kreeg. De geur, de smaak, het knisperende zakje dat ik bewaarde om af en toe aan te ruiken. Ik was een tiener op dat moment, en hield me bezig met precies dezelfde zaken waar tieners van nu zich ook mee bezighouden. Naar school gaan, vrienden, eten, vrije tijd, dansen en sporten, uitgaan, festivals bezoeken, kortom: je plek in de wereld vinden. Internet en mobiele communicatie bestonden nog niet: de tv-antenne op het dak was net vervangen door kabeltelevisie, de videorecorder vierde hoogtij en bellen deden we via een vaste lijn. Boerenkool was boerenkool: dat at je als stamppot met worst en het woord ‘bommetje’ associeerden we met een zwembadspelletje. Het laatste nieuws las je in de krant en comazuipen was nog niet uitgevonden.

Klink ik nu als een middelbare theemuts die met een capribroek op een plastic tuinstoel deze blog zit te schrijven? Met vijf opgroeiende tieners in huis sta ik midden in het leven van nu. Dat flinterdunne chocolaatje deed me echter beseffen hoeveel er veranderd is in dertig jaar tijd. Niet alleen voor tieners: alle generaties hebben te kampen met ontwikkelingen die soms nauwelijks bij te benen of te overzien zijn.

Het After Eighties Effect is een feit, welkom in de 21ste eeuw. 

Nieuws wordt door iedereen gemaakt en verspreid. Met je smartphone kun je filmpjes maken van allerlei allooi en deze uploaden naar een YouTube kanaal. Censuur wordt vaak te laat toegepast waardoor de halve wereld ziet hoe een rebellengroep als Al Qaida weer wat doodgeknuppelde en onthoofde homo’s van tien hoog naar beneden gooit.

Tegenwoordig gaat boerenkool in de blender om de dag met een superfoodsmoothie te beginnen en word je meewarig aangekeken als je Quinoa (ook zo’n superfood) niet uitspreekt als ‘kienwa’ maar als ‘kienowa’. Als je ergens op bezoek gaat en goedbedoeld een doosje chocolade meeneemt, kun je beter eerst even huiswerk maken. De een wil alleen ‘slaafvrije’ chocolade, de ander krijgt er oprispingen van of heeft een lactose-intolerantie. Zorg er trouwens ook voor dat de hond achter slot en grendel zit, want als die een doosje chocolade te pakken krijgt, dan kun je alvast een kuil graven in de tuin en zakdoekjes uitdelen. Honden gaan namelijk dood van chocolade.

Bij het woord ‘bommetje’ denken we aan de IS-strijder die op 861,4km afstand van Venlo het concert van Ariana Grande in Manchester verknalde en 22 mensen om het leven bracht. In een half jaar tijd zijn er in West-Europa vijf terroristische aanslagen geweest. In de Nederlandse winkelstraten patrouilleren sinds kort agenten met machinegeweren.

Over televisie gesproken (wees gerust, ik ga geen verbaal vuurwerk afsteken over de inhoud van deze programma’s, zoals Gerrit Komrij dat in de jaren tachtig heeft gedaan met Gerrit en de treurbuis): je kunt nu een televisiepakket kopen waarop meer dan 4000 zenders wereldwijd worden aangeboden. Uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau is gebleken dat we per dag 8 uur en 40 minuten besteden aan media: 4 minuten meer dan we gemiddeld slapend doorbrengen.

Door de hedendaagse communicatietechnologie zijn we als mensen altijd en overal met elkaar verbonden. Ook kunnen we op diverse discussiefora en social media onze mening geven. Voor heetgebakerde, opvliegende types met het hart op de tong is het geen fijn middel. We zijn de eerste generatie met een permanent archief: alles wat we doen op internet wordt vastgelegd en blijft een leven lang plakken. Patricia Paay weet daar helaas alles van, maar ook tieners die in een gedrogeerde bui al dan niet vrijwillig meewerken aan een seksfilmpje zien hun leven kapot gaan.

Zelfmoord onder jongeren is doodsoorzaak nummer een. In vergelijking met dertig jaar geleden maken twee keer zoveel tieners een einde aan hun leven. Prestatiedruk, een laag zelfbeeld en gepest worden leiden ertoe dat deze jongeren geen andere uitweg zien dan te kiezen voor zelfdoding. De 15-jarige jongen Onur pleegde een paar maanden geleden zelfmoord nadat een meisje een naaktfoto van hem op Instagram had gezet.

In Nederland belanden er elk weekend 45 jongeren op de spoedeisende hulp vanwege comazuipen. Drinkspelletjes als neknomination hebben grote gevolgen, de eerste doden zijn daardoor al gevallen. Een 9-jarig meisje uit Engeland is het jongste slachtoffer geworden. Ze werd opgejut door twee vriendjes om een mix van wodka en whiskey te drinken.

Als je deze lijst ziet, kun je je afvragen of je nog met een gerust hart kunt gaan slapen als je kinderen een concert bezoeken of op stap gaan met hun vrienden. Het lijkt een onmogelijke opgave om een wereldleider als Trump serieus te nemen. In een vliegtuig stappen? Je zult maar net de pech hebben dat een of andere mafkees de besturing overneemt en het toestel in een gebouw laat knallen. Hoe kun je nog vertrouwen in het leven hebben als je 14-jarige dochter op klaarlichte dag onderweg naar huis van haar fiets wordt geplukt en vermoord? De wereld lijkt in brand te staan en het einde is nog lang niet in zicht.

Er is maar een ding dat we kunnen doen: stroop je mouwen op en ga aan de slag. Jouw acties, hoe klein dan ook, hebben invloed op alles wat er is. Soms bereik je ogenschijnlijk weinig, of weet je niet hoe groot jouw invloed is geweest maar heb je veel veroorzaakt. Denk aan Mahatma Gandhi’s beroemde woorden: “Be the change you want to see in the world”.

Wees de vlinder.

Dit wil ik delen!

AUTEUR

Luca van Wersch (1967) is niet onder één noemer te vangen. In 1992 kwam ze in Venlo terecht om films te maken. Ze gaf kookles, maakte danschoreografieën en schreef het boek 'Duizend Lijntjes in mijn hoofd', waarin ze fotografie en tekst op een poëtische manier verpakt. In 2008 werd er een tumor in haar hoofd ontdekt. Over alle ervaringen rondom ziek zijn schreef ze blogs voor Media Groep Limburg.

4 reacties

  1. Kippenvel….het is geen droom helaas, het is de echte realiteit van nu! Ben er stil van… respect en een diepe buiging voor het schrijven van “onze wereld” lieve Luca!

  2. Pieter Duijf op

    Luca, je beschrijft het huidige wereldbeeld op een bijna poëtische wijze en ook nog eens met humoristische kwinkslagen. Dat is ook de taak van bloggers en columnisten. Er net iets anders tegenaan kijken en niet in de lange rij van elkaar napratende papergaaien gaan staan. Dat voegt immers niets toe. Ik kijk uit naar jouw volgende blog…

Reageren