Leven met Krag: Myrthe van Opstal

Toen Pieter Duijf, hoofdredacteur van Veldens meest glossy magazine ‘De Kapper’ me vroeg om Myrthe van Opstal te interviewen, was ik meteen enthousiast. In de loop der jaren had hij me regelmatig verteld over dat bijzondere dansgezin uit Velden, nu kreeg ik de kans om één van hen beter te leren kennen.

De zoekopdracht ‘Myrthe van Opstal’ op internet leverde 18.700 resultaten in 0,48 seconden tijd. Het zorgde ervoor dat ik meer dan een week zo’n beetje van de radar verdween. Als een van de kinderen vroeg waarom er niet gekookt werd en waarom ik zo muf rook, dan gromde ik dat ze best zelf een boterham konden maken en wasknijpers op hun neus konden zetten. Af en toe heb ik een lelijk karakter, ik geef het toe.

Ik las alle artikelen over Myrthe die er te vinden waren. Ik zag de documentaire Same difference, waarin Myrthe, Marne, Imre en Xanthe een jaar lang in hun leven als dansers gevolgd werden. Bij Het Uur van de Wolf zag ik ‘de Avond van de Jonge Danser 2005’, waar Myrthe aan deel nam, én het vervolg, tien jaar later. Ik bekeek een documentaire waarin ze in Myanmar, in Zuidoost Azië, een dansworkshop gaf aan kinderen in een weeshuis. En haar hart achterliet. Ik zag haar nominatie voor een Zwaan (de meest indrukwekkende dansprestatie) en wat mij betreft had ze bij voorbaat gewonnen.

Het was zo intens, en zo veel. En dan haar manier van dansen. Subliem. Hoe ze zichzelf liet zien. Magistraal. Het was midden in de coronatijd dat deze opdracht kwam, en ik vroeg me af: ‘Wat heb ik nog toe te voegen aan alles dat er al over Myrthe verschenen is?’ Ik besloot een vragenlijst te maken, die me dichter bij haar zou brengen. Bij Myrthe, bij wie zij als mens is.

De eerste vraag die ik haar stelde was deze:

Wat zie je als je je ogen sluit?

Haar antwoord is te lezen in het verhaal dat ik over haar heb geschreven.

Luca van Wersch

Was het een televisieserie die ik zag, over een meisje op weg naar de ballettop, of de uitvoering van The Sleeping Beauty? Ik herinner me niet precies waardoor het kwam dat ik wilde dansen, het wás er gewoon. Dat gevoel was zo sterk, als een virus waarde het rond door ons gezin en het stak mijn zusjes Imre en Xanthe, en ook Marne, onze broer, aan. We hoefden daar niets over te zeggen tegen elkaar, die gedrevenheid om te dansen kwam van binnenuit. Dertig jaar later is dat nog een voldongen feit.Symbiose (Myrthe 1987, Marne 1989, Imre 1990, Xanthe 1992)

We groeiden op in de beschermde omgeving van Velden, een dorpje in de buurt van Venlo. Thuis schoven we het meubilair aan de kant en dansten in de woonkamer. Op jonge leeftijd werden we aangenomen bij ArtEZ Vooropleiding Dans aan het Valuascollege in Venlo. Of onze jeugd heel anders was dan die van andere kinderen? Niet echt. We volgden onze passie, we waren ook heel gewoon kinderen met vriendjes en vriendinnetjes die afspraken om buiten te spelen en andere leuke dingen te doen. Zo nu en dan kijk ik naar gedigitaliseerde kindervideo’s van vroeger. Ik verstil dan van binnen, door het overweldigende gevoel van sentiment dat herinneringen aan deze fijne jeugd bij me los maakt. Ik heb er grote bewondering voor hoe mijn ouders dit alle jaren hebben gedaan. Zó kort na elkaar vier kinderen krijgen, die ook nog eens hetzelfde beroep nastreefden. Je hebt dan een grote mate van vertrouwen nodig om je kinderen los te laten en hun eigen ding te laten doen.

We gingen vroeger naar dansvoorstellingen in Theater de Maaspoort. Nederlands Dans Theater, ook wel NDT genoemd, was absoluut mijn favoriet. De eerste voorstelling van dit gezelschap zag ik toen ik een jaar of zeven jaar oud was. In 2003, inmiddels zestien jaar oud, zag ik Subject to Change, gemaakt door Sol León en Paul Lightfoot, het vaste choreografenduo van NDT. Dit stuk raakte mij zó diep dat ik besloot: ‘Ik moet en zal in dit gezelschap dansen’. Zeven jaar later was dat een feit. Doorstomen, oppakken en aanpakken is een karaktertrek die ik van mijn vader heb, ik merk steeds meer hoe me dat geholpen heeft om te bereiken wat ik wil. Mijn moeder heeft het vermogen om zich als een kameleon aan te passen aan de omgeving en dat kan in sociale omstandigheden heel handig zijn. Haar oprechte betrokkenheid bij de ander, of het nu familie of vrienden betreft, is altijd een groot voorbeeld voor me geweest.

Familie betekent álles voor me en ik zou een flinke omweg maken, zo nodig de hele wereld overvliegen als dit nodig is. De grootste tegenslag ooit was in 2005, ik zat in mijn eindexamenjaar, drukdoende met audities voor HBO Dansopleidingen. Toen kwam het bericht dat mijn neef Tom vermist werd. We hebben dágen in onzekerheid gezeten, onze familie ging door een turbulente periode. Toen werd hij gevonden, levenloos, op een akker. Een verlies is altijd zwaar, maar wat er op dat moment door me heen ging is echt met geen pen te beschrijven. Iemand van je eigen leeftijd die overlijdt, en dan ook nog familie, dat is onbegrijpelijk. Ongrijpbaar.

Acht handen op een buik (NDT: 2010-2018)

Onze gedeelde professionele ervaring als dansers bracht ons dicht bij elkaar. Toen we alle vier waren aangenomen bij NDT deelden we ons werk, ons hele leven. Deze jaren vormden ons tot wie we nú zijn, we hebben elkaar zien ontwikkelen tot persoonlijkheden voor wie de wereld open ging. Persoonlijkheden die de wereld veroverden, en soms nog zo kwetsbaar waren. Groot en klein tegelijk. We wilden er gewoon voor elkaar zijn, en dit samen doormaken, uit liefde voor elkaar. En het scheelt natuurlijk, dat we veel lol en weinig ruzie hebben. Wat ons kenmerkt? We zijn creatieve duizendpoten. Krachtig. Onvermoeibaar. Doorzetters met een grote eigen-wijsheid. Ieder heeft een eigen talent, iets dat interessant is. Iets sterks, iets kwetsbaars. Dans maakt veel los.De Liefde (Jorrit, 2007)

Na ArtEZ Vooropleiding Dans aan het Valuascollege in Venlo werd ik aangenomen op de Nationale Balletacademie. In die tijd leerde ik Jorrit, die ik wel eens had gespot in Venlo, beter kennen. We chatten, konden goed praten met elkaar en hij was echt geïnteresseerd in mij. In Myrthe. De eerste jaren zagen we elkaar alleen in de weekenden, dan stond ik als trouwe supporter in de sporthal: Jorrit speelde namelijk eredivisie handbal.

Hij studeerde cum laude af als interieur architect, ik danste inmiddels bij NDT2. Door zijn sportachtergrond te combineren met een grote interesse in kunst, ontwikkelde hij oog én gevoel voor dans. Hem omschrijven in vier begrippen? Daadkrachtig, visueel ingesteld, zacht met een randje, goed gebekt. En dan is het ook nog een feestje om naar hem te kijken.

Het keerpunt (Montpellier, 7 juli 2018, 16.00 uur)

Het was de zomer van 2018, zaterdag 7 juli om precies te zijn. We waren met NDT in het zuiden van Frankrijk op het internationale Festival Montpellier Danse. De dag verliep zoals gewoonlijk: warming-up, repetities, eten, rusten. In de namiddag, terwijl ik voor de spiegel zat om me voor te bereiden op de voorstelling, schoten flarden van gedachten door mijn hoofd.  Honderden keren had ik zo gezeten, om haren en make-up te doen. Meestal driftig zuchtend, uit vermoeidheid, en omdat deze routine wel eens voelde als een tijdsmoment van langdradige sleur. Nu leek het begrip tijd een geheel andere dimensie te krijgen, want na een carrière van acht jaar bij NDT danste ik vanavond mijn laatste voorstelling. Op dát moment voor de spiegel besefte ik: ‘Straks is het echt afgelopen, hoe zal het me vergaan? Wat ga ik hierna doen? Zal ik dit niet intens gaan missen? Dit moment in de eeuwigheid komt nooit, maar dan ook nooit meer terug’. Als een ijzersterke waarheid drong dit besef tot me door. En toch, tussen de hectiek van al die vragen door, die me zo onrustig maakten, was er een groot intuïtief vertrouwen dat het goed zou komen.

‘I shut my eyes in order to see’

‘Ik doe mijn ogen dicht om beter te kunnen zien’

Dit beroemde citaat van de schilder Paul Gauguin vormde de context van het stuk Shut Eye dat die avond in Montpellier op het programma stond. Een uiterst gecompliceerd werk, waarin ik met mijn broer Marne intensief samenwerkte. Als je een duet danst, moet je van de ander op aan kunnen. Ik had zo vaak met hem gedanst, dat ik me blindelings in zijn armen durfde te storten, wetend dat hij me altijd op een esthetische manier op mijn voeten neer zou zetten.

En zo begon ik aan de laatste voorstelling. Alles gebeurde tegelijk. Ik was in opperste concentratie, omdat ik een goede voorstelling wilde dansen. En dan, in een moment van verstilling, kreeg ik even de ruimte om mijn gevoelens toe te laten. Gevoelens die zó overweldigend waren dat ik ze de kop in moest drukken om mijn aandacht erbij te kunnen houden. Aan alles merkte ik dat Marne door dezelfde rollercoaster ging, zo heftig was het. Het citaat van Gauguin denderde door mijn hoofd, en ik deed mijn ogen dicht. Om beter te kunnen zien.

Talloze beelden uit de afgelopen acht jaren schoten door mijn hoofd. De lange dagen die we hadden bij NDT, de repetities waarbij ik soms urenlang bezig was om simpelweg één beweging goed te krijgen. Uitpuffen in de kantine, met cappuccino en een muffin. De voorstellingen, de emoties. Duizenden druppels zweet en tranen. De reizen rond de wereld, NDT on tour. Lion Rock aan Piha Beach in Auckland, Nieuw-Zeeland. Het uitzicht over de zee, het zwarte vulkanische strand. De geboorte van ons gezin, negen maanden eerder, onze zoon Dune. Beelden van de tour van vijf weken door Amerika: Dune dicht bij mij, Jorrit die ons in de laatste week opzocht.Het laatste duet (Montpellier, 7 juli 2018, 21.30 uur)

Het decor was uiterst sober: er was een deur op het podium. Ons laatste lange duet eindigde toen die deur achter ons sloot. Deze handeling stond symbolisch voor het afsluiten van mijn werk als danser bij NDT. Afscheid van mijn broer als collega. Het was voorbij, deze tijd, die zo intens en hecht was geweest. Achter het podium snikten we als kleine kinderen, we klampten ons aan elkaar vast met een emotionele lading als nooit tevoren. Vele tranen later zaten we aan de champagne met onze andere collega’s en mijn lieve man Jorrit. Deze keer was Dune onder de vleugels van mijn ouders, zodat Jorrit en ik alle rust en ruimte hadden om dit hoofdstuk in mijn leven af te sluiten. Het was tijd voor iets nieuws, tijd voor een ander pad.

Ik dacht aan de voorstelling Subject to Change, die ik in 2003 had gezien en het prille begin was geweest van mijn droom om bij NDT te dansen. Ik had mijn kansen gepakt, mezelf naar het uiterste gedreven en deze droom waargemaakt.

Nu was mijn eigen leven aan verandering onderhevig.

Het was tijd om dit hoofdstuk in mijn levensboek te sluiten, en aan een nieuw hoofdstuk te beginnen.

Tussen toen en nu (Montpellier, 7 juli 2018  21.30 uur – Venlo, augustus 2020)

Met het stoppen bij NDT kwam er aan mijn actieve danscarrière een einde. We verhuisden van Den Haag (waar we jaren in het centrum hadden gewoond) naar Velden. Het bruisende leven in de stad heeft zeker zijn charmes, we genieten nu zó van de rust en natuur in dit groene buitengebied van Venlo, dat ik nooit meer terug wil naar een stadse omgeving.  Tussen de bomen is de mooiste plek om te wonen.

Of onze dochter Tove het afscheidsmoment in Montpellier gekozen heeft om haar geboorte in ons gezin aan te kondigen zullen we nooit weten. Feit is wel dat zij bijna negen maanden na deze datum geboren werd. Met haar komst werd ons gezin, bestaande uit papa, mama, en broertje Dune eigenlijk opnieuw geboren.

Ik wil deze jaren met de kinderen bewust meemaken, ze brengen een onvermoeibare liefde en betekenen alles voor me. Door onze internationale carrières waren Jorrit en ik gewend op onszelf te focussen en met onze eigen ontwikkeling bezig te zijn. Als je kinderen hebt moet je soms jezelf aan de kant zetten, meer geduld hebben en dingen los kun laten, uit liefde voor elkaar. Deze gaat zo diep bij ons, dat we elkaar hier goed in ondersteunen. Het begrip tijd heeft opnieuw een heel andere dimensie gekregen: we investeren nog steeds in onze talenten en ontwikkeling, in een ander tempo en op een andere manier.

Sinds een jaar werk ik als coördinator bij ArtEZ Vooropleiding Dans aan het Valuascollege in Venlo. Het is heel uitdagend werk: als ik het vergelijk met een dansgezelschap ben ik zowel artistiek als zakelijk leider. Ik heb besprekingen met docenten van het Valuascollege, met mijn eigen dansdocenten team én met ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Arnhem, waar deze opleiding deel van uitmaakt. Ik kijk naar artistieke uitdagingen, geef ook les aan de leerlingen, en repeteer met ze. Ik ben zó blij met deze baan, het geeft een structuur die in een leven met kleine kinderen erg prettig is. Na een werkdag ga ik zo snel mogelijk naar huis om de kinderen nog even te zien. Soms is er gekookt, soms niet. Geen dag is hetzelfde, en wat ben ik blij dat onze ouders dicht in de buurt wonen.De wereld en ik (tussen nu en ooit)

Ik kom er met mijn hoofd niet bij dat er buiten deze wereld ontelbaar veel sterrenstelsels zijn, dat wij maar een stipje zijn in iets waar oneindig veel leven is. Dan voel ik me klein, bijna nietig, en besef dat ik in de tijd gezien niet meer ben dan een flits in de eeuwigheid. In alles, zowel de mens als in de natuur, huist een stukje goddelijkheid. Ieder van ons draagt een bijzondere vonk met zich mee, en samen zijn we op reis, voor kortere of langere tijd, met telkens weer een nieuwe bestemming. In het grote geheel gezien lever ik maar een minuscule bijdrage aan de lange leeftijd van de mensheid op aarde. Maar wat zegt tijd? Ik heb twee vriendinnen uit mijn schooltijd, Lisa en Suzanne. Soms zien of spreken we elkaar een half jaar niet, en toch is het als vanouds als we elkaar weer in het oog hebben. We verliezen elkaar namelijk nooit uit het hart.

Als ik nu in de spiegel kijk, zie ik een dertiger, die langzaam wat lijntjes en tekenen van ervaring en geschiedenis krijgt. Ook zie ik nog steeds wie ik vroeger was, een actief en theatraal meisje, dat durft te dromen. Ik ben meer bewust van de kaders en risico’s van het leven. De angst die ik wel eens voel, nu ik moeder ben, dat een van mijn kinderen iets zou overkomen waardoor het leven een drastische wending krijgt.

Als ik nadenk over het citaat van Gauguin en mijn ogen sluit om beter te kunnen zien, ervaar ik totale verstilling, het is alsof alles van me afglijdt. Weet je wat ik het mooiste moment van de dag vind?

Heel vroeg in de ochtend, als het stil is.

Laatst vielen de druppels uit de bomen, de zon scheen erdoorheen. Tove lag naast me, ik besefte wat een geluk ik had, om elke dag de slaapkopjes van mijn kinderen te zien en samen aan de dag te beginnen. Telkens weer lijkt het op het gevoel dat ik kreeg, toen ik de kinderen na de bevalling op mijn huid voelde. Dichterbij komen bestaat gewoon niet.

Alles is nu dichterbij dan ooit.