Oorlogen zijn vandaag de dag dichterbij dan ooit. Middels hypermoderne (sociale) media weten we vaak van minuut tot minuut wat er speelt in conflictgebieden. Hoe anders was dat honderd jaar geleden. Tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) waren onthoofdingen en andere gruwelijke praktijken niet te zien op Facebook of websites, maar in de krant. En dan vaak niet eens met foto’s, maar met tekeningen. Tekeningen van de hand van, onder andere, Limburger Louis Raemaekers (1869 – 1956).
Het gekkenhuis (1915). Een satirieke kaart van Europa, waarop onder meer te zien is hoe het kleine, schijnheilige ‘Nederland’ met een pistool in de hand ogenschijnlijk relaxed een sigaar aan het paffen is.
Een selectie van het veelzijdige werk van Raemaekers was in 2015 te zien in het Limburgs Museum, en zal vanaf 3 december 2016 opnieuw tentoongesteld worden in het Stedelijk Museum in Aarschot (België). De expositie genaamd ‘Ten strijde met potlood en pen: Louis Raemaekers herontdekt’ laat bezoekers stilstaan bij de in de loop der tijd in de vergetelheid geraakte (politiek) tekenaar. Dat terwijl Raemaekers in zijn tijd een wereldspeler van formaat was. Terwijl het gros van zijn landgenoten zich verstopte achter de Nederlandse neutraliteit, schudde de eigenzinnige Roermondenaar de mondiale gemeenschap wakker met zijn vlijmscherpe, politiek geëngageerde (spot)prenten. Terugkerend thema was daarbij het anti-Pruisisch militarisme en de gewelddadigheid en zinloosheid van de oorlog, waarvoor met name de gewone mensen een onevenredig hoge prijs betaalden.
Veel van Raemaekers’ werk is schetsmatig, zonder dat het daarbij de essentie verliest.
De nietsverhullende tekeningen verschenen in duizenden kranten, tijdschriften en publicaties. Alleen al tijdens W.O. I werden er rond de 1200 politieke prenten gepubliceerd in met name De Telegraaf, de Daily Mail, Le Journal en de New York American. Ook werd zijn werk – en dus zijn denkbeelden – middels tentoonstellingen, boeken, prentbriefkaarten, affiches, sigarettenkaartjes en pamfletten verspreid. De ‘verzetsheld’ werd daarmee een alom geroemd en geprezen opinieleider – tijdens, maar ook na de oorlog.
Overal, behalve in zijn vaderland en in Duitsland. In de herfst van 1914, als W.O. I net is begonnen, wordt een drukplaat van een tekening van Raemaekers door de Nederlandse overheid in beslag genomen. Een jaar later verspreidt zich het gerucht dat de Duitsers een prijs van 12.000 Mark op het hoofd van de ‘staatsvijand’ hebben gezet. Het deert Raemaekers – en De Telegraaf, diens toenmalige vaste werkgever – niet: het publiceren gaat onverminderd door, met alle risico’s van dien.
To your health, civilization (1916).
Victory. “Why couldn’t she submit? She would have been well paid.” Hierop is te zien hoe België – gepersonifieerd als een heldhaftige, maar weerloze jonge vrouw – door de Duitse agressor is vermoord.
Zijn recalcitrante houding levert hem uiteindelijk een internationale heldenstatus op. Na de oorlog krijgt Raemaekers allerlei hoge onderscheidingen, zoals de Franse Légion d’Honneur (‘Erelegioen’, red.). VS-president Theodore Roosevelt (1858 – 1919) bedankte hem persoonlijk voor zijn bijdrage aan ‘de zaak van de beschaving’, en ook de gerenommeerde Britse krant The Times had niets dan lof voor “de enige man die zonder titel of status het lot van de volkeren heeft bepaald.’’
Louis Raemaekers ging als artistieke eenling de morele strijd aan met een politieke grootmacht. Een uniek stukje Limburgse wereldgeschiedenis om nooit meer te vergeten.
Raemaekers-biografe Ariane de Ranitz over Raemaekers’ unieke werkwijze: “Zijn prenten waren toegankelijker en aangrijpender dan die van zijn collega’s. Ze hebben een eenvoudige, universeel herkenbare symboliek en spreken meteen de emoties van de lezer aan.”
